روش آبیاری سنتی با استفاده از کوزه‌های سفالی
در یک دوره کوزه‌های سفالی به نجات کشاورزان برای آبیاری زمین‌های کشاورزی که در معرض خشکسالی بودند درآمدند و در آن دوره از کوزه‌هایی با جنس خاک رس برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و باغ‌های میوه‌ای خود با هزینه بسیار پایین‌تر استفاده می‌کردند. این ایده در قدیم یک راه حل عالی برای جلوگیری از خشک شدن محصولات کشاورزی در دوران خشک سالی و راه حل موثری برای صرفه جویی در استفاده از آب شیرین با هزینه‌ی بسیار پایین به حساب می‌آمد.
در این مقاله می‌خواهیم مفصل به چگونگی این روش و استفاده از آن بپردازیم که می‌تواند دانستن و اجرا کردن آن در این دوره بسیار جذاب باشد.
در یک دوره زمانی با زیاد شدن کارخانه‌ها و ماشین‌آلات آب و هوای کره زمین رو به گرم شدن رفت و جو زمین از قبل بسیار گرم‌تر شد و الگوی‌های بارشی به نسبت قبل محدود شدند و کشاورزان جهت تامین آب برای محصولات خود با مشکل مواجه شدند و این موضوع برای کشاورزانی که از کشاورزی بارانی استفاده می‌کردند بسیار ناگوارتر بود و شرایط را برای آن‌ها بدتر می‌کرد.
کشاورزان برای حل مشکلات آب در آن دوران از روش‌های زیادی استفاده کردند که روش کوزه خاک رس دفن شده، یکی از قدیمی‌ترین و کارآمدترین سیستم‌های سنتی آبیاری شناخته شده بود. یک مقاله علمی تحقیقاتی می‌گوید که بیش از 2000 سال است که با موفقیت از این روش استفاده می‌شود.
این روش همچنان برای کشاورزان کوچک که نمی‌توانند مبالغ زیادی را در آبیاری زمین‌های خود سرمایه‌گذاری کنند مناسب است.
این سیستم سنتی آبیاری با کوزه خاک رس بسیار روش ساده و قابل دسترس است و همچنان می‌تواند کارآمد باشد زیرا به آب کمتری نسبت به سیستم آبیاری قطره‌ای نیاز دارد و همچنان جز آبیاری‌های کم مصرف حساب می‌شود.
مراحل کلی استفاده:
در این طرح آبیاری باستانی، کوزه خاک رس با کندن متخلخل (حفره) در زیرزمین کنار محصولات دفن می‌شوند و به آرامی با طراوت کردن از دیواره‌ی کوزه آب را آزاد می‌کند و گیاهان را آبیاری می‌کند. در یک هکتار زمین، حدود 140 کوزه خاک رس دفن می‌شود. این کوزه‌های خاک رس باید بعد از حدود یک هفته با آب پر شوند که البته بسته به محصولاتی که کشت می‌شوند و مقدار آبی که هر گیاه درطول رشد خود نیاز دارد و یا فصل کشت محصول تفاوت دارد. کوزه‌های خاک رس را می‌توان به مدت سه سال استفاده کرد و بعد از آن باید کوزه‌های جدید جایگزین کرد زیرا احتمال ترک خوردگی یا شکستن در طول کشت در این مدت ممکن است.
تجربه کشاورزان هندی:
کوتپا، یک کشاورز 45 ساله از روستای هولیگودا در هند است که می‌گوید قبل از استفاده از تکنیک کوزه رسی برای آبیاری محصولات کشاورزی از روش آبیاری سنتی برای تامین آب دو هکتار زمین خود که در آن انبه، انار، لیمو، توت و انجیر کشت می‌شده، استفاده می‌کرده است. و هیچ‌گونه صرفه جویی در این آبیاری وجود نداشت، بعد از کم شدن بارش‌ها بیش از نیمی از کشاورزان به روش گلدان رسی یا به روش آبیاری قطره‌ای که باعث صرفه جویی بیشتر در مصرف آب می‌شد روی آوردند، او می‌گوید پیش از این هزینه رشد محصولات باغبانی در زمین من حدود یک و نیم میلیون روپیه بود [150,000 روپیه] اما از زمانی که من شروع به استفاده از سیستم آبیاری کوزه‌ای رسی کردم، 30.000 روپیه هزینه کردم. این یک روش بسیار مقرون به صرفه است و احتمال آسیب دیدن آن‌ها توسط حیوانات ولگرد نیز کمتر است.
سیستم کلی آبیاری:
آبیاری کوزه‌ای خاک رس دفن شده باید حتما و تماما از جنس رس باشد و از هرگونه شیشه یا رنگ نباید در آن استفاده کرد و فقط باید از رس باشد تا آب بتواند به درستی طراوت شود زیرا آب از طریق دیوار کوزه خاک رس دفن شده با سرعتی که تحت تأثیر فشار خاک و استفاده از آب گیاه است، بیرون می‌آید.
مقالات تحقیقاتی اشاره می‌کنند که تکنیک آبیاری کوزه‌ای منجر به بهره‌وری بسیار بالا از آب می‌شود، حتی بهتر از آبیاری قطره ای، و تا 10 برابر بهتر از آبیاری سطحی معمولی است. این سیستم آبیاری باستانی می‌تواند به مقابله با چالش‌های فزاینده آبیاری کمک کند زیرا الگوهای بارندگی به دلیل تغییرات آب و هوایی نامنظم می‌شوند. سیستم آبیاری کوزه‌ای نیز در برابر آسیب حیوانات ولگرد مقاوم است و تخریب‌پذیر نیست.
با آموزش کشاورزان برای رشد محصولات باغبانی در زمین‌های تخریب شده با کمک سیستم آبیاری کوزه‌ای، آن‌ها توانستند علاوه بر حفظ منابع زیاد آب شیرین و نگهداری سالم محیط زیست و زمین‌های کشاورزی، سود چشمگیری در بهره‌برداری از محصولات خود داشته باشند و این امر باعث شد به کشاورزان دیگر هم این نوع آبیاری را آموزش دادند و بنابراین این روش در کل دنیا فراگیر شد. امروزه هم در بسیاری از روستاها همچنان از این روش کاربردی استفاده می‌کند.
همچنین با تخریب زمین و فرسایش خاک، کشاورزان با مشکل بهره وری و از دست دادن درآمد مواجه شدند، بنابراین آن‌ها تصمیم گرفتند سیستم سنتی آبیاری کوزه‌ای را ارائه دهند و یکدیگر را از این روش آگاه کنند. امروزه دربسیاری ازکشورهای درحال توسعه از جمله هندوستان کمپین‌های آگاهی را اجرا می‌کنند و کشاورزان را متوجه می‌کنند که با کوزه‌های محلی نه تنها می‌توانند درآمد خود را افزایش دهند بلکه محیط زیست را نیز مراقبت می‌کنند و کمپین دوستی با محیط زیست را به این شکل راه‌اندازی می‌کنند.
آبیاری کوزه‌ای نیز برای کشاورزان مقرون به صرفه است. به عنوان مثال در روستاهایی کم بارش، هزینه یک کوزه خاک رس 100 هزارتومان است و برای آبیاری یک هکتار زمین حدود 140 کوزه باید کاشته شود.
این سیستم سنتی آبیاری کوزه‌ای بسیار قابل دسترس وهمچنین کارآمد است زیرا به آب کمتر و تجهیزات کمتری نسبت به سیستم آبیاری قطره‌ای نیاز دارد. این روش برای بسیاری ازکشاورزان کوچک وحاشیه‌ای که درروستاها زندگی می‌کنند ایده‌آل است.
مزایای آبیاری کوزه‌ای:
- ارزان بودن و مصرف بسیار کم آب در مناطق خشک و نیمه خشک
- صرفه‌جویی در مصرف انرژی عدم نیاز به ترازبندی و یکسان بودن زمین
- صرفه‌جویی در مصرف آب
- تا 50 درصد مصرف سم و کود کاهش پیدا می‌کند.
- علف‌های هرز با این روش به مرور از بین می‌روند.
- با استفاده از این روش آبیاری، از شیوع آفت پیشگیری می‌شود.
- محیط زیست آلوده نمی‌شود.
- با این روش می‌توان هم مزارع بزرگ و هم باغچه‌های کوچک را آبیاری کرد.
- در این روش کوزه از آسیب حیوانات و جوندگان در امان می‌ماند.
- به ریشه اکسیژن‌رسانی می‌شود و نیاز به شخم زدن کاهش می‌یابد.
- سفره‌های آب‌های زیرزمینی از آلودگی در امان می‌مانند.
- برای هر نوع گیاه، آب و خاکی مناسب است.
- بر اثر وزش باد از بین نمی‌روند.
معایب آبیاری کوزه‌ای:
کند کردن استفاده از ماشین‌آلات: در این روش عملیات شخم زدن با تجهیزات و ماشین‌آلات کشاورزی سخت می‌شود، زیرا کوزه‌ها براثر برخورد با ماشین‌آلات آسیب می‌بینند.
زمین‌های کوهستانی و سنگی: این سیستم برای زمین‌هایی که شیارکنی ناممکن و مشکل است، مناسب نمی‌باشد.
گران بودن کارگر انسانی: این سیستم 50 سالی است که دیگر رایج نیست. از دلایل منسوخ شدن آن می‌توان به گران بودن نیروی کار انسانی برای جای‌گذاری کوزه‌ها در دل خاک اشاره کرد.
توجه داشته باشید که امروزه با توجه به کم آبی شدید در سطح جهان و از بین رفتن آب‌های زیر زمینی، کشاورزان و باغداران دوباره به این روش علاقه نشان داده‌اند و از مزایای این روش بهره می‌برند.
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.