اثرات کشاورزی مدرن بر محیط زیست چیست؟

با مطالعه‌ی تاریخ متوجه می‌شویم که نقش کشاورزی در زندگی بشریت از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که اولین حرفه‌ی انسان از زمانی که یک جا نشینی را در کنار آب فرا گرفت کشاورزی بود. تامین غذای انسان برای زنده ماندن همواره یکی از دغدغه‌های جوامع بشری بوده و هست.
کشاورزی به دلیل تولید مواد غذایی، فیبر و خوراک دام و طیور از دیرباز جایگاه خاصی در تکامل زندگی انسان داشته و همواره به عنوان اصلی‌ترین و اساسی‌ترین رکن در تامین نیازهای زندگی به شمار می‌رفته است.
حال می‌خواهیم بدانیم که اثرات کشاورزی مدرن بر محیط زیست چیست.

پیشرفت کشاورزی و افزایش جمعیت

پیشرفت شیوه‌های کشاورزی از زمان انقلاب صنعتی و حتی پیش‌تر از آن، از زمان انقلاب سبز در دهه‌های میانی قرن بیستم به طور مداوم در حال گسترش است.
روند ابداعات در تکنیک‌های کشاورزی باعث افزایش چشمگیر محصولات کشاورزی در سطح وسیعی از زمین‌های قابل کشت می‌شود. این افزایش عظیم تولید مواد غذایی باعث رفع نیاز جمعیت جهانی که در طول یک قرن، چهار برابر شده، گشته است.
به همین علت با توجه به جمعیت رو به رشد انسانی فضای زیادی به تولید تغذیه اختصاص داده شده است.
اما در دهه‌های پیش رو رفع تقاضا با توجه به روند رو به رشد جمعیت، افزایش بهره‌وری کشاورزی را دشوارتر از گذشته می‌کند. دلایل این امر به عوامل اکولوژیکی مربوط می‌شود.
تغییرات اقلیمی جهانی بسیاری از فرایندهای طبیعی که کشاورزی مدرن را ممکن می‌سازد بی‌ثبات می‌کند.
با این حال خود کشاورزی مدرن نیز تا حدودی عامل بحران پایداری است چرا که بسیاری از تکنیک‌ها و اصلاحاتی که کشاورزان برای افزایش تولید به آن تکیه می‌کنند نیز به محیط زیست صدمه می‌زند.
با افزایش جمعیت تنش بین ادامه‌ی رشد کشاورزی و سلامت زیست محیطی زمین که انسان وابسته به آن است تشدید خواهد یافت.

کشاورزی مدرن چیست؟

با پیشرفت تکنولوژی صنعت کشاورزی هم مانند سایر صنایع به سرعت دست‌خوش تغییرات شد و شیوه‌های سنتی آبیاری و زراعت جای خود را به روش‌های نوین کشت داد. برای همین شاهد افزایش فروش وسایل آبیاری قطره ای و سایر روش‌های نوین آبیاری هستیم.
کشاورزی مدرن یک رویکرد در حال تحول به ابداعات و شیوه‌های سنتی کشاورزی ست که به کشاورزان کمک می‌کند تا میزان بهره‌وری را افزایش داده و حجم استفاده از منابع طبیعی مانند آب و زمین و انرژی لازم برای تامین غذای جهان را کاهش دهد.
به کشاورزی مدرن، کشاورزی پایدار، ارگانیک و کشاورزی فشرده نیز گفته می‌شود.

اثرات کشاورزی مدرن بر محیط زیست

از فواید کشاورزی مدرن علاوه بر سهولت در امر زراعت و آبیاری می‌توان به افزایش تولید مواد غذایی، تضمین کیفیت مواد غذایی، افزایش پایداری و همچنین تولید سوخت‌های زیستی اشاره کرد.
با این حال تکنولوژی جدید صنعت کشاورزی به دلیل استفاده از بذرهای ترکیبی و کود و سموم فراوان منجر به مشکلات زیست محیطی شده است.
در ادامه به بررسی اثرات کشاورزی مدرن بر محیط زیست اشاره خواهیم کرد که عبارت است از:

1. فرسایش خاک
2. آلودگی آب‌های زیر زمینی
3. غرقاب و شوری خاک
4. محیط زیست و حیوانات دامی
5. استفاده بیش از حد از سموم

در ادامه هر یک از موارد فوق را بررسی خواهیم کرد.

1. فرسایش خاک

در برخی از روش‌های آبیاری نوین به دلیل تامین بیش از حد آب میزان حاصلخیزی خاک زمین‌های کشاورزی کمتر می‌شود و این امر باعث نابودی مواد مغذی خاک شده و در نتیجه بهره‌وری را کاهش می‌دهد.
یکی دیگر از مهم‌ترین مشکلات کشاورزی مدرن گرم شدن کره‌ی زمین است به این صورت که گل ولای حاصل از فرایند آبیاری باعث جدا شدن کربن خاک از ریز ذرات ارگانیک می‌شود.

2. آلودگی آب‌های زیر زمینی

در سراسر جهان ۷۰ درصد از مصرف آب را صنعت کشاورزی به خود اختصاص داده است.
مقدار زیادی از این آب از طریق طرح‌های آبیاری نوین به زمین‌های کشاورزی هدایت می‌شود.

کارشناسان پیش بینی می‌کنند که برای تغذیه‌ی جمعیت رو به رشد، ممکن است استخراج آب تا سال ۲۰۵۰ پانزده درصد یا بیشتر افزایش یابد. بازده زیاد محصول موردنیاز جمعیت جهان، بسته به آبیاری مدرن است.
آب‌های زیرزمینی یکی از منابع مهم آبیاری است.
حال این سوال وجود دارد که کشاورزی مدرن چگونه باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌شود؟
کودهای نیتروژنی از مزارع کشاورزی به داخل خاک نفوذ کرده و در نهایت به زیر زمین می‌رسند.

هنگامی که سطح نیترات از ۲۵ میلی گرم در لیتر بیشتر شود می‌تواند یک خطر جدی برای سلامتی انسان‌ها و سایر موجودات زنده ایجاد کند که به آن سندرم بلوبری یا به اصطلاح سندرم کودک آبی می‌گویند، این فرآیند شیمیایی حتی خطر جدی برای تولید نسل نیز به شمار می‌رود.

3. غرقاب و شوری خاک

یکی دیگر از مباحث مهم در امر کشاورزی، زمین و خاک حاصلخیز است.
مناطقی که در اثر آبیاری خیس می‌شوند می‌توانند غرقاب شوند و شرایط نامطلوب خاک را ایجاد کند، در این شرایط ریشه‌ی گیاه هوای کافی برای تنفس دریافت نمی‌کند.

این امر منجر به پایین آمدن میزان بهره‌بردای محصول و نیز مقاومت مکانیکی کم محصول می‌شود.
زه کشی فرایندی است که باعث از بین رفتن آب اضافی زمین و مواد مضر کشاورزی می‌شود ولی در طی این فرایند میزان قابل توجهی از مواد مفید خاک نیز شسته شده و از بین می‌رود.
خاک در نتیجه‌ی زه کشی نمک زیادی را جمع می‌کند. در این حالت شوری خاک به وجود می‌آید که باعث می‌شود میزان بازدهی محصول کاهش یابد.

4. محیط زیست و حیوانات دامی

بخش وسیعی از قلمرو کشاورزی در درجه‌ی اول به عنوان مرتع گاو و سایر دام‌ها استفاده می‌شود.

وجود دام‌ها در زمین‌های کشاورزی عامل بزرگی برای انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی به ویژه متان هستند.
علاوه بر این چرای بیش از حد دام یک مشکل جدی در رابطه با پایداری محیط زیست است، چرا که پوشش گیاهی بومی می‌تواند به حدی صدمه ببیند که گونه‌های گیاهی از بین بروند.
در نزدیکی رودخانه‌ها و در دیگر مناطق ساحلی که گاو تمرکز می‌کند ترکیبی از چرای بیش از حد و زباله‌های مدفوع می‌تواند منابع را از بین ببرد یا به خطر بیاندارد.

گاوها و سایر حیوانات بزرگ می‌توانند با زیر پا گذاشتن خاک، به کیفیت خاک صدمه بزنند. زمین لخت و متراکم می‌تواند باعث فرسایش خاک و از بین رفتن کیفیت خاک شود.
این اثرات می‌تواند انواع اکوسیستم‌های شکننده و زیستگاه‌های حیات وحش را بی‌ثبات کند.

5. استفاده بیش از حد از سموم

یکی از اثرات کشاورزی مدرن بر محیط زیست استفاده بیش از حد از سموم است، در کشاورزی برای بالا بردن کیفیت محصول و همچنین ماندگاری آن استفاده از سموم تا حد زیادی قابل توجه است.
در حالی که این مواد شیمیایی به دوبرابر شدن میزان تولید مواد غذایی کمک کرده‌اند اما به افزایش غول پیکر سطح نیتروژن و فسفر شاید تا۶۰۰ درصد کمک کرده‌اند. وجود بیش از حد نیتروژن و فسفر در محیط زیست موجب شده است که مواد مغذی مفید به مواد مخدر تبدیل شود.

تقریبا نیمی از نیتروژن موجود در کودهای مصنوعی به وسیله‌ی هوا، آب و بارندگی از مزارع خارج می‌شود.
پس از اینکه باکتری‌های خاک نیتروژن را به نیترات تبدیل کند، طوفان‌های بارانی یا سیستم‌های آبیاری این سموم را به سیستم‌های زیرزمینی و رود خانه‌ای منتقل می‌کنند.

انباشته شدن نیتروژن و فسفر با بارگذاری بیش از حد مواد مغذی به اکوسیستم‌های زمینی و دریایی صدمه می‌زند. این امر فرایندی است که با عنوان اوتروفیکاسیون شناخته می‌شود.
تجمع نیتروژن در آب و خشکی، تنوع زیستی و سلامت گونه‌های گیاهی بومی و زیستگاه‌های طبیعی را تهدید می‌کند.

اهمیت نسبی کشاورزی بعد از صنعتی شدن جوامع به مرور زمان کاهش یافت اما نباید فراموش کرد همان‌گونه که برای زنده ماندن به غذا نیاز داریم به صنعت کشاورزی با کیفیت هم نیازمندیم.

مهم‌تر اینکه کشاورزی مدرن روی کشاورزان متوسط و کوچک تاثیر بیشتری می‌گذارد.
زیرا کنترل بیشتر روی زمین‌های کشاورزی می‌تواند بهره‌وری آن‌ها را نسبت به کشاورزان در مقیاس بزرگ که قبلاً از فناوری مدرن را استفاده کرده‌اند، بالاتر ببرد.